Tradytory krakowskich fortów. Przegląd rozwiązań w aspekcie taktycznym. Część szósta.

Tradytor fortu Nr 53a “Winnica” (1898-99r.).

Stanowił w twierdzy Kraków pierwszy tego typu obiekt, uzbrojony w armaty wzoru M.98, charakteryzujące się odmiennym od stosowanego uprzednio typem lawety.

Tradytory krakowskich fortów - przegląd rozwiązań w aspekcie taktycznym. Część piąta.

Tradytor fortu nr 50 ½ Ost “Kosocice”/“Barycz” (1897-98r.).

Wzniesiono go jako element fortu pancernego obrony bliskiej, klasyfikowanego jako główne dzieło pierścienia (Gurtelhauptwerk). W chwili obecnej pozostaje trudno dostępny, co uniemożliwiło zaprezentowanie detali jego wnętrza. W okresie po drugiej wojnie światowej obiekt adaptowano na schron przeciwlotniczy. Elementem przeprowadzonych wówczas prac było przykrycie niemal całej bryły budowli nasypem ziemnym, przez co ściany bojowe (ze strzelnicami) pozostają aktualnie niewidoczne.

Tradytory krakowskich fortów – przegląd rozwiązań w aspekcie taktycznym. Część czwarta.

Tradytor fortu nr 49 ¼ „Grębałów” (1897-98r.).

Cechy bryły, rozplanowania pomieszczeń i wyposażenia każą go uznać za jedno z najdoskonalszych rozwiązań elementu tego rodzaju w fortyfikacjach twierdz galicyjskich. Dostrzeżono to bardzo szybko. Obiekt stał się wzorcem dla (niezrealizowanego) projektu z 1902r., tradytorów detaszowanych, mających powstać w międzypolu fortów „Marszowiec” i „Pękowice”. Następny krok prowadził już wprost ku fortyfikacji systemu rozproszonego:

Tradytory krakowskich fortów - przegląd rozwiązań w aspekcie taktycznym. Część trzecia.

Tradytor fortu nr 47a „Węgrzce” (1894-96r.).

Stanowi najstarszy a jednocześnie najmniejszy element fortyfikacyjny tego typu w twierdzy Kraków. Wzniesiony w początkach programu rozbudowy III pierścienia Twierdzy, pod względem koncepcyjnym odpowiada pierwszym tradytorom przemyskich fortów, wzniesionym w ramach dzieł: „Brunner”, „San Rideau” i „Przy Krzyżu”.

Tradytory fortów Twierdzy Kraków. Przegląd rozwiązań w aspekcie taktycznym. Część druga.

Siła ognia:

Uzbrojenie krakowskich tradytorów, pod względem kalibru i ilości luf w obiekcie, mieściło się w europejskiej średniej. Pod względem nowoczesności, uznać je można za przeciętne, aczkolwiek w danej funkcji wystarczające.

Tradytory fortów Twierdzy Kraków - przegląd rozwiązań w aspekcie taktycznym. Część pierwsza.

Zasób:

Pod koniec XIX wieku i w początkach wieku XX wzniesiono w austro-węgierskich twierdzach na terenie Galicji 29 tradytorów. 20 z nich, znajdujących się w obrębie twierdzy przemyskiej, zostało wysadzonych w chwili kapitulacji twierdzy w 1915 roku oraz podlegało rozbiórkom w okresie międzywojennym. Do dnia dzisiejszego zachowały się w mniej lub bardziej czytelnych ruinach lub reliktach. Dla kontrastu dziewięć tradytorów Twierdzy Kraków przetrwało pierwszą wojnę światową nienaruszone. Tylko jednego z nich dotknęła późniejsza (łączona z okresem okupacji niemieckiej lub powojennym) akcja pozyskiwania stali, w trakcie której wyrwane zostały pancerze stanowisk ogniowych armat i stanowiska obserwacyjnego (przy czym tylko pierwsze z wymienionych elementów zostały utracone bezpowrotnie; zdemontowana kopuła pancerna znajduje się nadal na terenie fortu).

Redita

Termin redita wprowadzono po raz pierwszy we francuskiej terminologii fortyfikacyjnej w okresie nowożytnym, wraz z rozwojem dojrzałego systemu bastionowego. Oznaczał śródszaniec elementu obronnego, stanowiący jego „zredukowaną” (franc.: reduire) postać. Redita mogła występować zatem w obrębie bastionu, rawelinu, placu broni czy dzieła wysuniętego (np. lunety). W ramach systemu poligonalnego, opracowanego w XVIIIw. przez francuskiego generała Montalamberta, redita przybrała postać skazamatowaną. Ta jej forma została przyjęta jako baza definicji, używanej we współczesnej, polskiej terminologi badawczej. Redita jest to zatem skazamatowana budowla, stanowiąca szczególny rodzaj śródszańca elementu obronnego lub obiektu obronnego. Małą reditę, wyposażoną wyłącznie w stanowiska ogniowe dla broni ręcznej, przyjęto nazywać blokhauzem. Tym samym dla elementów fortyfikacyjnych systemu bastionowego, określanych historycznie jako redity, przyjęto stosowanie ogólniejszego określenia: śródszaniec.

"Warownie i zieleń Twierdzy Kraków" - spojrzenie z perspektywy 39 lat.

W roku 1979 wyszła drukiem książka, która z miejsca stała się biblią wszystkich, zainteresowanych historią Twierdzy Kraków. Dokładniej rzecz ujmując, należało by stwierdzić że wręcz stworzyła takie grono, dając mu do ręki materiał niezbędny do zrozumienia podstaw tematu. Biorąc pod uwagę, że do dnia dzisiejszego nie powstała żadna publikacja, ujmująca to zagadnienie w równie kompleksowy sposób, „Warownie i zieleń twierdzy Kraków” pozostają nadal najbardziej wszechstronnym źródłem wiadomości o austriackim założeniu obronnym z II poł. XIX i pocz. XX wieku. Z tego też względu książka traktowana jest dość powszechnie jako monografia twierdzy i opracowanie o charakterze historycznym.